تفاوت رله و کنتاکتور چیست؟
سردرگمی های بسیاری در مورد تفاوت بین کنتاکتورها و رله ها در برق صنعتی وجود دارد و این اصطلاحات تقریباً بارها به جای یکدیگر استفاده می شوند. به منظور کنترل جریان مدار و سوئیچ کردن به یک ابزار مناسب نیاز داریم که این مسئله یک دو راهی و چالش برای مهندسین ایجاد میکند استفاده از کنتاکتور یا رله می باشد.بعضی افراد وقتی که صحبت از رله و کنتاکتور به میان می آید به اشتباه آن ها را یکی می دانند. رله و کنتاکتور یکسان نیستند بلکه دارای شباهت ها و تفاوت های زیادی هستند.به طور عمده کنتاکتور و رله هر دو برای قطع و وصل کردن مدارهای الکترونیکی به کار برده می شوند اما کنتاکتورها در ولتاژ های بالا و رله در ولتاژ پایین استفاده می شود.
به منظور کنترل جریان مدار و سوئیچ کردن به یک ابزار مناسب نیاز داریم که این مسئله یک دو راهی و چالش برای مهندسین ایجاد میکند استفاده از کنتاکتور یا رله می باشد.بعضی افراد وقتی که صحبت از رله و کنتاکتور به میان می آید به اشتباه آن ها را یکی می دانند. رله و کنتاکتور یکسان نیستند بلکه دارای شباهت ها و تفاوت های زیادی هستند.به طور عمده کنتاکتور و رله هر دو برای قطع و وصل کردن مدارهای الکترونیکی به کار برده می شوند اما کنتاکتورها در ولتاژ های بالا و رله در ولتاژ پایین استفاده می شود.
درواقع برای هر یک تعریف کلی جدا می توان داشت . در خیلی از مواقع در صنعت ابهاماتی در مورد کنتاکتور و رله وجود دارد که شاید در برخی از جملات، حتی به جای یکدیگر استفاده شوند.
رله: وسیله ای ست که توسط آن کنتاکت ها در یک مدار با تغییر شرایط در همان مدار یا مدارات مرتبط عمل می کند.
کنتاکتور: یک سوئیچ کنترل شونده به صورت الکتریکی می باشد که برای کلیدزنی یک مدار قدرت یا کنترل مورد استفاده قرار می‌گیرد.
نحوه نصب رله
هر کنتاکت رله یک شماره دارد که تعیین می کند سیم های ورودی به کدام کنتاکت در رله متصل شوند. پایه های هر رله باید روی ریل نصب شوند.
نحوه نصب کنتاکتور
در نصب کنتاکتورها در وهله ی اول لازم است تا سیم های ورودی و خروجی را متصل کنیم. کنتاکتورها علاوه بر برق صنعتی، در برق کشی ساختمانی نیز کاربرد دارند. امکان اعمال برق کل ساختمان بر روی یک کنتاکتور وجود دارد.
کنتاکت های کمکی
کنتاکتورهای معمولاً با کنتاکتورهای کمکی نصب می گردند که می توانند به صورت NO یا NC باشند.، با این حال کنتاکت های کمکی برای عملکرهای اضافی مربوط به کنتاکت های اصلی مورد استفاده قرار می گیرند. برای مثال ممکن است کنتاکتور قدرت را به موتور منتق نماید، در حالی که کنتاکت های کمکی مدار کنترل استارتر موتور قرار دارد و عموماً برای روشن کردن یک نور آزمایشی که نشان دهنده فعال بودن موتور است، استفاده می شود.
کنتاکت های فنردار:
از آنجا که کنتاکتورها معمولاً تحت فشار قوی کار می کنند، غالباً دارای خصوصیات ایمنی اضافی مانند کنتاکت های فنردار هستند که به ما کمک می کند تا مطمئن شویم هنگام قطع برق مدار کاملا از کار میفتد. این مهم است زیرا در شرایط فشار قوی کنتاکت ها می توانند ذوب شوند و بهم جوش بخورند. از آنجا که رله ها معمولاً در دامنه ولتاژ پایین تری کار می کنند کمتر به کنتاکت های فنردار نیاز پیدا می کنند.
شباهت های رله و کنتاکتور
طبق تعریف رله و کنتاکتور هر دو کلید الکتریکی هستند که برای سوئیچ یا باز و بسته کردن مدارها کاربرد دارند. هر کدام از این تجهیزات یک سیم پیچ الکترومغناطیس دارند.با عبور جریان پایین از این دو وسیله، کلید داخلی آن ها فعال می شود. همچنین ولتاژ بزرگتری از رله و کنتاکتور خارج می شود.
کنتاکت های کمکی در کنتاکتورها به صورت معمولاً باز یا معمولاً بسته وجود دارند که اگر کنتاکت های اصلی فعال شوند، امکان فعال شدن کنتاکت کمی نیز وجود دارد.سیم پیچ ها در داخل بوبین ها تعبیه شده اند. برای قطع یا وصل شدن مدار بوبین ها کار اصلی را انجام می دهند.همچنین در رله و کنتاکتور یک غشای خارجی وجود دارد که از اجزای داخل آن دو محافظت می کند.
تفاوت رله و کنتاکتور
در صنعت توسط رله و کنتاکتور، مدار تابلوی برق، کنترل و حفاظت می شود. با وجود شباهت هایی که گفته شد، رله و کنتاکتور قابلیت های متفاوتی دارند که بارز ترین آن ها استفاده از کنتاکتور در ولتاژهای بالا و رله برای ولتاژهای پایین است. در ادامه به تفاوت های رله و کنتاکتور می پردازیم.
- در ساختمان یک رله حتماً از دو تیغه با یک سیم پیچ استفاده می شود. این تیغه ها در رله به صورت معمولاً باز و یا معمولاً بسته قرار دارند. در حالی که کنتاکتورها حداقل شامل تیغه ی سه فاز به عنوان ورودی و خروجی برق هستند. یعنی هر کنتاکتور حداقل سه تیغه دارد.
- از نظر سایز و اندازه، رله ها جثه ی کوچک تری نسبت به کنتاکتورها دارند.
- کنتاکتورها به صورت سه فاز و رله ها به صورت تک فاز هستند.
- در هنگام استفاده از آنها، کنتاکتور صدای بیشتری نسبت به رله تولید می کند.
- کنتاکتورها طول عمر کوتاه تری نسبت به رله ها دارند؛ یعنی در مقایسه با رله در مدت زمان کوتاه تری کارایی شان را از دست می دهند.
- در مدارهای فرمان از رله استفاده می شود اما کنتاکتور در مدار قدرت کاربرد دارد. کنتاکتورها دارای تیغه های الکترومکانیکی هستند که بسیار قدرتمند هستند.
- در صورت خرابی یا شکستن تیغه یا کنتاکت در کنتاکتورها، می توان تیغه ی جدید جایگزین کرد. تیغه ی رله ها در صورت خرابی یا شکستن دیگر قابل استفاده نیستند.
- در مدارهایی که عبور جریان از آن بالا باشد از کنتاکتور استفاده شده و رله در مدارهای با آمپر پایین کاربرد دارد.
بالاترین میزان آمپر در رله به اندازه ی ۲۰ آمپر و در کنتاکتورها نهایتاً ۱۲۵۰۰ آمپر است. در نتیجه کنتاکتورها جریان پذیری بالایی دارند.
- در کنتاکتور چند قسمت ورودی برای اتصال یا قطع کردن مصرف کننده وجود دارد.
- وقتی نیاز به اتصال کوتاه است، رله عملکرد خوبی در مدار دارد.
- رله ها برای کنترل جریان در مدار نیز استفاده می شوند در حالی که کنتاکتور فقط امکان باز و بسته بودن مدار را فراهم می کند.
- تنوع زیادی در رله ها وجود دارد و از نظر قیمت نسبت به کنتاکتورها ارزان تر هستند.
- کنتاکتورها در جریان های نامی متفاوت به کار برده می شوند اما رله برای سیستم های هیدرولیک کاربرد دارد.
- تجهیزاتی مانند تایمر امکان متصل شدن به کنتاکتور را دارند که در رله چنین امکاناتی دیده نمی شود.
- کنتاکتور از نفوذ ناپذیری بالاتری نسبت به رله برخوردار است.
- از کنتاکتور در مدارهای بزرگ مثل خازن، چراغ ها و کلید زنی (سوئیچ) موتورها استفاده می شود.
رله را می توان در کلید زنی مدارهای الکترونیکی کوچک، کنترل و حفاظت مدار و مدارهای کنترلی استفاده کرد. رله برای آژیر ماشین ها، بالابر شیشه ماشین و چراغ های کوچک مورد استفاده قرار می گیرد.
- جهت به راه انداختن کنتاکتور لازم است تا از منبعی دیگر استفاده شود. این منبع برای کنتاکتور جریان تولید می کند که با توجه به AC یا DC بودن کنتاکتور تعیین می شود.
کنتاکتور بهتر است یا رله؟
در انتخاب رله یا کنتاکتور برای زمانی که به آنها نیاز دارید لازم است تا به نکاتی توجه کنیم. این مهم سبب می شود تا کار ما آسان تر باشد.رله ها به صورت تک فاز هستند و حداکثر ۲۵۰ ولت AC در مدار اعمال می کنند. اگر جریان ورودی شما ۲۰ آمپر یا کمتر است می توانید از رله استفاده کنید.کنتاکتورها برای جریان ۹ آمپر تا ۱۲۵۰۰ آمپر استفاده می شوند. کنتاکتورها به صورت سه فاز یا تک فاز وجود دارند که ممکن است ولتاژی تا ۱۰۰۰ ولت AC را در مدار اعمال کنند.
چه موقع از رله استفاده کنیم:
۱۰A یا کمتر جریان دارد
حداکثر تا VAC250
۱ فاز
چه زمانی باید از یک کنتاکتور استفاده کنیم:
۹A یا بیشتر جریان دارد
حداکثر تا VAC1000
۱ یا ۳ فاز
همیشه در مورد اقلامی که قصد استفاده از آنها را دارید با یک متخصص برق مجاز مشورت و گفتگو کنید. این کار صرفا جهت مقاصد اطلاعاتی است.
ویژگی های ایمنی کنتاکتور و رله
در کنتاکتورها مجموعه ای از ویژگی های امنیتی تعبیه شده است که رله ها فاقد آن هستند. یکی دیگه از تفاوت رله و کنتاکتور این است که از آنجا که کنتاکتورها معمولاً بارهای بزرگی را پشتیبانی می کنند، اغلب دارای ویژگی های حفاظتی اضافی مانند کنتاکت های فنری برای اطمینان از قطع شدن مدار در هنگام قطع انرژی هستند. این ویژگی حفاظتی بسیار مهم است زیرا در موقعیت های پر بار کنتاکت های معمولی می توانند خود را با هم جوش دهند که می تواند هنگامی‌که مدار قرار است خاموش باشد، موقعیت خطرناکی را ایجاد کنند. و در این زمان کنتاکت های فنری باعث می شوند احتمال رخ دادن چنین مشکلی کمتر و کمتر شود، همچنین این اطمینان را به ما می دهد که تمامی مدار ها به طور هم زمان قطع می شوند. در رله ها چون اغلب برای بارهای کوچک استفاده می شوند، استفاده از کنتاکت های کمکی بسیار کم تر است.
فنر فشرده شده کنتاکت ها
اگر در یک مدار گرمای زیادی ایجاد شود ممکن است خطراتی همچون آتش سوزی داشته باشد. فنر بارگذاری شده در کنتاکتورها مانع از ادامه کار مدار شده و برای جلوگیری از خسارت مدار را غیر فعال می کند. این فنر در مدارهای با توان بالا بسیار مؤثر است.در رله ها فنر بار گذاری شده وجود ندارد زیرا در مدارهای با قدرت پایین به کار برده می شوند.
مغناطیس جرقه در کنتاکتور خاموش می شود
کنتاکتورها شامل ویژگی دیگری به نام خاموش کردن جرقه آرک می شوند. با افزایش طول مسیر جرقه از مشکلات ناشی از آن جلوگیری می شود. با چیره شدن انرژی و تغذیه مدار بر طول مسیر حرکت، جرقه خاموش می شود.رله ها فاقد این ویژگی هستند. هر چند این تجهیزات برای مدارهای با ولتاژ بالا کاربرد ندارد و مشکلی بابت خاموش کردن جرقه آرک در آن ها وجود ندارد.
رفع مشکل اضافه بار مدار
اگر بار اضافی در مدار وجود داشته باشد می توان با استفاده از کنتاکتور بار اضافی در مدار را تخلیه کنیم. در صورت وجود جریان بیش از حد مجاز در مدار پس از ۱۰ ثانیه کنتاکتور وارد عمل شده و مشکل بار اضافی در مدار را رفع می کند. رله ها چون بیشتر از نوع حفاظتی هستند کمتر اضافه بار در آن ها دیده می شود.
ودر آخر
کنتاکتورها معمولاً به بارهای اضافی متصل می شوند که در صورت عبور جریان بیش از حد آستانه تعیین شده برای یک بازه زمانی مشخص، معمولاً 10-30 ثانیه، مدار را قطع می کنند. این امر برای کمک به محافظت از تجهیزات پایین دست کنتاکتور از آسیب ناشی از جریان است. اضافه بار در رله ها بسیار کمتر دیده می شود.
