ترموستات خودرو و نقش آن چیست؟

در سیستم خودرو همه قطعات در کنار یکدیگر قرار می گیرند تا عملکرد خودرو را در جهت مطلوب پیش ببرند. یکی از قطعات اصلی در خودرو که وظیفه تنظیم کردن دمای خودرو را بر عهده دارد ترموستات می باشد. ترموستات نقش مهمی در برقرار کردن تعادل دمایی موتور خودرو دارد. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره اینکه ترموستات چیست و چه وظیفه ای در خودرو شما دارد پیشنهاد می کنیم این مقاله را تا انتها مطالعه کنید؛

ترموستات خودرو چیست؟

ترموستات خودرو، قطعه ای است که بین موتور و رادیاتور قرار می گیرد. در واقع سیستم خنک کننده براساس مایع خودرو برای تنظیم کردن دمای خودرو به قطعه کوچکی به نام ترموستات مجهز است. از نظر ظاهری قطر ترموستات در حدود 2 الی 5 سانتی متر است. این قطعه کوچک در سیستم خنک کننده خودرو نقش قابل توجهی در تعدیل دمای خودرو دارد. ترموستات در خودرو از عملکرد مطلوبی برخوردار است و از عبور جریان خنک کننده به رادیاتور تا زمان گرم شدن موتور به نحو صحیح جلوگیری می کند.

اگر بخواهیم به طور موشکانه ترموستات خودرو را بررسی کنیم باید بیان کنیم که زمانیکه موتور خودرو سرد است، ترموستات اجازه ورود هیچ ماده خنک کننده ای را به موتور نمی دهد. ورود مایع خنک کننده به داخل موتور خودرو موجب سایش و خرابی موتور می شود به همین خاطر ترموستات تا زمانیکه دمای موتور در حدود 200 درجه فارنهایت نرسد از ورود هر گونه مایع خنک کننده به درون موتور جلوگیری می کند.

بهترین دمای مناسب برای عملکرد مطلوب موتور خودرو 85 درجه سانتی گراد است. در واقع ترموستات قطعه ای است که بین موتور و رادیاتور قرار می گیرد تا دمای موتور به حالت اولیه خود برگردد و از ورود مایعات سرد تا زمان گرم شدن موتور به درون آن جلوگیری می کند. ورود مایع خنک کننده  به داخل محفظه ی موتور سرد موجب خرابی و سایش موتور در آینده نه چندان دور خواهد شد.ناگفته نماند؛ که ترموستات دمای موتور را ثابت نگه می دارد چرا که دمای موتور اگر بیشتر یا کمتر از حد معمول باشد مشکلاتی در عملکرد موتور پیش خواهد آمد.

نقش ترموستات در خودرو چیست؟

نقش ترموستات در خودرو از اهمیت  بالایی برخوردار است. بهترین دما برای عملکرد صحیح موتور خودرو دمایی در حدود 85 درجه سانتی گراد است در واقع در این دماست که موتور خودرو عملکرد درستی از خود نشان می دهد. حال فرض کنید دمای موتور از این دمای در نظر گرفته شده بیشتر یا کمتر شود به نظرتان چه اتفاقی خواهد افتاد؟ در پاسخ به این سوال این طور بیان می کنیم که اگر دمای موتور از حد معمول  کمتر باشد، به مراتب  روغن درون موتور به نسبت یکسانی غلیظ می شود و همین امر موجب می شود تا در این دمای پایین با غلظت زیاد روغن، قطعات اصلی داخلی موتور به خوبی روغن کاری نشوند.

حال با وجود دمای زیاد روغن موجود در موتور بیش از حد رقیق می شود با رقیق شدن روغن درون موتور باز هم نتیجه مانند قبل خواهد بود چرا که روغن رقیق قادر نیست قطعات درون موتور را به درستی روغن کاری کند. پس با توجه به مواردی که گفته شد فرآیند خنک سازی و رسیدن به دمای ثابت موتور از اهمیت ویژه ای برخوردار است که این امر تنها به کمک ترموستات انجام می گیرد. این قطعه در خودرو به منظور تنظیم دمای موتور به کار گرفته می شود. در واقع ترموستات با عملکرد صحیح و به موقع خود مانع از فرسایش و سایش موتور ماشین بر اثر نوسانات دمایی می‌شود.

نحوه عملکرد ترموستات در خودرو

همان طور که در متن بالا گفته شد؛ ترموستات قطعه ای است که بین موتور و رادیاتور در خودرو تعبیه شده است. این قطعه در خودرو وظیفه  کنترل مسیر جریان مایع کننده به سمت رادیاتور را بر عهده دارد. در مواقعی که دمای موتور کاهش می یابد و موتور سرد می شود ترموستات سریع وارد عمل می شود و مسیر حرکت مایع خنک کننده به سمت رادیاتور را می بندد تا دمای موتور ثابت بماند و زیاد کاهش نیابد.

در این حین با توجه به افزایش دما و نیاز به خنک سازی مجدد موتور، ترموستات مسیر حرکت سیالات را باز می کند و در این زمان به سیستم خنک سازی خودرو این اجازه را می دهد که فعالیت خود را دوباره از سر بگیرد. ترموستات در خودرو نقش قابل توجهی دارد در واقع این قطعه دمای موتور را در کوتاهترین زمان به درستی کنترل می کند و از ایجاد رسوبات، فرسایش و سایش بدنه موتور و همچنین از به وجود آمدن آلاینده های خروجی به داخل موتور به صورت صحیح جلوگیری می کند. عملکرد مطلوب ترموستات موجب افزایش طول عمر موتور خودروی شما می شود.

پیامدهای ممکن در صورت عدم عملکرد صحیح ترموستات

در اوقات صبح  زمانی که خودرو شما خاموش است و می خواهید با استارت زدن چند بار خودروی خود را روشن کنید ترموستات عملکرد خود را نشان می دهد و با کنترل کردن به موقع، موتور را به تدریج  داغ می کند تا خودرو شما روشن شود. ترموستات در عملکرد صحیح سیستم خنک کننده نقش بسزایی دارد. در صورت عملکرد نادرست ترموستات در سیستم خنک کننده، موتور خودرو سریع جوش می آورد و داغ می کند در نتیجه روغن موجود در موتور سریع رقیق می شود و قادر نخواهد بود قطعات موجود در موتور را روغن کاری کند.

از طرفی هم می توان به پایین بودن دمای موتور اشاره کرد که دمای پایین موتور هم مشکلاتی را به وجود خواهد آورد. بنابراین همان طور که دمای زیاد موجب می شود که موتور جوش بیاورد دمای پایین موتور هم آسیب های جدی تری به موتور وارد خواهد کرد.

پایین بودن دمای موتور به عنوان یک عامل مخرب عمل می کند و در صورت عدم کارکرد صحیح ترموستات دمای موتور پایین خواهد آمد،  با پایین آمدن دمای موتور به طور مسلم روغن موجود در آن نیز غلیظ می‌شود. غلیظ شدن روغن مشکلات زیادتری را در موتور خودرو به وجود می آورد. در نتیجه زمانی که روغن در موتور  غلیظ شود، به درستی قادر نخواهد بود  قطعات خودرو را روغن کاری کند در نتیجه این امر اصطکاک میان قطعات افزایش پیدا خواهد کرد و در مدت کوتاهی فرسایش و سایش در قطعات به وجود خواهد آمد. سایش به وجود آمده در قطعات موجب خرابی قطعات خودرو می شود.

عمر مفید ترموستات

به طور مسلم قطعات به کار رفته در خودرو دارای عمر مفیدی هستند که بیش از عمر خود نمی توانند کارآیی مطلوبی داشته باشند. ترموستات هم مانند دیگر قطعات موجود در خودرو از این قاعده مستثنی نیست و عمر مفید مشخصی دارد.

اکثر کارشناسان خودرو بر این اصل اعتقاد دارند که هر زمان ترموستات عملکرد صحیحی از خود نشان ندهد به  طور یقین باید آن را تعویض نمود. به طور کلی توصیه می شود در هر 50 هزار کیلومتر رانندگی و یا با گذشت یکسال از عمر ترموستات باید این قطعه را تعویض کرد. تعویض ترموستات بعد از عدم کارآیی آن نتیجه مطلوب تری در عملکرد موتور خودرو شما خواهد داشت. اگر ترموستات خراب شود به درستی نمی تواند دمای موتور را کنترل کند و این امر به نوبه خود مشکلات جدی تری را در عملکرد موتور و دیگر قطعات خودرو پیش خواهد آورد.

در زمان راه اندازی خودرو موتور خودرو روشن می شود و موتور به تدریج گرم می شود، ترموستات خودرو پس از گرم شدن موتور خودرو به کمک سنسوری که در آن تعبیه شده است فعال می شود. با فعال شدن ترموستات خودرو مایع خنک کننده از طریق دریچه از سمت رادیاتور به سمت موتور خودرو انتقال داده شود. مایع خنک کننده موجب کاهش دمای موتور می شود و از جوش آوردن موتور خودرو جلوگیری می کند. وجود ترموستات در خودرو موجب عملکرد درست خودرو می شود و باید به این نکته دقت داشته باشید در صورت بروز علائم و نشانه های خرابی در ترموستات حتما این قطعه را تعویض کنید.

اجزای ترموستات خودرو

ترموستات از اجزای همچون سوپاپ، فنر، حلقه مسدود کننده ، سوپاپ فرعی و  سیلندر باز شونده تشکیل شده است. همه این قطعات در ترموستات خودرو در کنار یکدیگر قرار می گیرند تا ترموستات خودرو تشکیل شود.هر کدام از اجزای موجود در ترموستات کار به خصوصی انجام می دهند. دریچه ای که در درون ترموستات قرار دارد برای عبور مایع خنک کننده به داخل سیلندر تعبیه شده است. این دریچه در ترموستات وظیفه دارد تا از ورود مایعات به داخل سیلندر تا زمانی که دمای آنها  به حد قابل قبولی نرسیده است جلوگیری کند. بسته شدن دریچه ترموستات به کمک فنر انجام می شود.

علائم و نشانه‌های خرابی ترموستات

از مهمترین مشکلاتی که در ترموستات خودرو به وجود می آید می توان به خراب شدن سنسور ترموستات اشاره کرد. در صورت نادرست بودن سنسور در ترموستات از ورود مایعات خنک کننده از رادیاتور به موتور جلوگیری می شود و موتور سریع داغ خواهد شد. از علائم و نشانه های خراب شدن ترموستات می توان به موارد زیر اشاره کرد؛

از زیر خودرو آب یا مایع خنک کننده نشت خواهد کرد
میزان مصرف سوخت خودرو به مراتب افزایش پیدا خواهد کرد
در دمای موتور تغییرات قابل توجهی نمایان گر خواهد شد.
 میزان مصرف روغن موتور در زمان استفاده از خودرو افزایش پیدا خواهد کرد.
غلظت روغن موتور در صورت خراب بودن ترموستات کاهش می یابد
قطعات داخلی خودرو از جمله سیلندرها دچار سایش و فرسایش خواهند شد.

همه این موارد بالا از علائم و نشانه های خرابی ترموستات است. در صورت خراب شدن ترموستات مایع خنک کننده در رادیاتور ماشین تجمع می یابد و این مایع به تدریج فشرده خواهد شد و به وسیله روزنه های بیرونی به بیرون رادیاتور در زیر خودرو نشت خواهد کرد. با مشاهده هر گونه ،آب یا مایع خنک کننده شما باید یقین پیدا کنید که ترموستات خودرو شما خراب شده و همین امر موجب نشت آب یا مایع خنک کننده در زیر ماشین شده است.

افزایش ناگهانی سوخت و روغن مصرفی خودرو نیز یکی از علائم و نشانه های خرابی ترموستات است. در مواقعی که ترموستات خراب شده باشد علاوه بر تغییرات غیر معمول و نشت مایع خنک کننده در زیر خودرو شاهد افزایش ناگهانی و روغن مصرفی خودرو خواهید شد. در مواقعی که خودرو شما سوخت و روغن بیشتری مصرف می کند این امر طبیعی نیست و نشان از خرابی ترموستات خودرو است. به طور صحیح وقتی ترموستات خراب شده باشد دمای موتور قطعا بالا خواهد رفت و در نتیجه میزان روغن مصرفی موتور نیز افزایش پیدا خواهد کرد.

انواع ترموستات

با توجه به نوع خودرو ،حساسیت موتور و همچنین اهمیت کنترل دمایی موتور در برخی از خودروها ، انواع متفاوتی از ترموستات برای تنظیم عملکرد مطلوب دمایی موتور خودرو موجود است در ادامه انواع متفاوتی از ترموستات را برای شما بیان می کنیم؛

ترموستات الکترومکانیکی

ترموستات الکترومکانیکی نسبت به دیگر ترموستات ها از عمر مفید بالاتری برخوردار هست. در ترموستات الکترومکانیکی دو نوع سنسور تعبیه شده است در واقع باز و بسته شدن سوپاپ در ترموستات الکترومکانیکی به کمک رابطه مکانیکی انجام می شود.حسگرهای تعیبه شده در ترموستات الکترومکانیکی از جنس مایع یا فلز هستند. باز و بسته شدن سوپاپ در ترموستات الکترومکانیکی با کمک میکروسوئیچ مدار الکتریکی انجام می شود.

ترموستات الکترونیکی

در این ترموستات سیگنال های تغییرات مربوط به دما از طریق جریان الکتریکی به یک رله مینیاتوری ارسال می شود. در واقع رله مینیاتوری کنترل باز و بسته شدن سوپاپ را از طریق سیگنال های دریافتی از حسگرها بر عهده دارد.

ترموستات مومی

باز و بسته شدن سوپاپ ترموستات در ترموستات مومی به وسیله موم مخصوص حساس به دما انجام می گیرد. در هر خودرو با توجه به اهمیت دمایی موتور حساسیت دمای موم در ترموستات متغیر می باشد.

ترموستات فانوسی

ترموستات فانوسی در گذشته کاربرد زیادی داشته است. در محفظه ی ترموستات الکل تعبیه شده است در واقع با انبساط و انقباض الکل موجود در محفظه ی ترموستات سوپاپ تحت تاثیر قرار گرفته، باز و بسته خواهد شد. نا گفته نماند، الکل موجود در ترموستات کنار موتور خطرات جدی تری را برای خودروهای شما به همراه خواهد داشت.

نتیجه گیری

یکی از قطعات اصلی و کاربردی در سیستم خنک کننده خودرو ترموستات است. این قطعه نقش حیاتی در کنترل و تنظیم کردن دمای موتور خودرو شما دارد. در زمانی که عمر مفید ترموستات به پایان رسیده باشد و علائم خرابی در ترموستات مشخص شود باید سریع ترموستات خودرو را تعویض کنید چرا که عدم تعویض ترموستات خراب تاثیر منفی بر عملکرد خودرو خواهد گذاشت و قطعات خودرو شما دچار فرسایش و سایش خواهند شد.