تفاوت کنتاکتور و رله چیست؟

کنتاکتور یکی از قطعات اصلی مدار الکتریکی است که می تواند روی دستگاه کنترل برق قرار گیرد. رله و کنتاکتور دو تجهیز پرکاربرد در صنعت برق می باشند. عملکرد اصلی کنتاکتور شبیه به رله است. اغلب این اصطلاحات به جای هم استفاده می شوند. اما تفاوت عمده ای بین رله و کنتاکتور است که در این مقاله به آنها خواهیم پرداخت. برای به دست آوردن اطلاعات بیشتر در مورد تفاوت‌های این دو با ما همراه  شوید.

کنتاکتور چیست؟

کنتاکتور یک کلید الکتریکی قابل کنترل است که به صورت الکترونیکی کار می کند و برای روشن یا خاموش کردن مدارات الکتریکی استفاده می شود. درواقع کنتاکتور  واسطه بین مدار قدرت و فرمان است. صنعت گران می توانند با استفاده از کنتاکتورها  از راه دور برق یک مدار را خاموش یا روشن کنند.کنتاکتورها دارای ۳فاز و ۳ کنتاکت اصلی می باشند و  جهت برقراری ارتباط بین تجهیزات از راه دور استفاده می شود. این کلید مغناطیسی در تابلوها کاربرد بسیار دارد.

انواع کنتاکتور

کنتاکتورها انواع مختلفی دارند و هر نوع ویژگی ها و قابلیت‌ها و کاربردهای خاص خود را دارد.کنتاکتورها بر اساس سه عامل، بار مورد استفاده، ظرفیت جریان و رتبه قدرت طبقه بندی می شوند که در زیر به شرح آنها می پردازیم.

سوئیچ تیغه چاقو

سوئیچ تیغه چاقو اولین کنتاکتور بود که برای کنترل موتورهای الکتریکی استفاده شد. این سوئیچ تیغه چاقو شامل یک نوار و یک اهرم بود. اهرم برای کشیدن نوار فلزی یا بالا بردن آن بود. بااین حال مشکلاتی در روش سوئیچ تیغه چاقو وجود داشت که منجر به قطع استفاده از آن شد. مشکلاتی از قبیل فرسوده شدن کنتاکت ها وقوع قوس زیاد کنتاکتورها منجر به کوتاهی طول عمر آنها می شد و همچنین در برابر رطوبت و خاک آسیب پذیر بودند.

کنتا کتور دستی

این کنتاکتورها درواقع جایگزین مناسبی برای سوئیچ  تیغه چاقو بود.کنتاکتور دستی دارای ویژگی‌هایی بود که در سوئیچ تیغه چاقو وجود نداشت. این کنتاکتورهای دستی دارای کنتاکت دوتایی که می توانند مدار را به طور هم زمان در دو مکان باز کرده و جریان بیشتری را در فضای کوچک تری ایجاد کنند. ایمن بودن برای کار کردن، اندازه فیزیکی کوچک تر، واحد به درستی محسور شده و .... از ویژگی‌های کنتاکتور دستی می باشد.

کنتاکتور مغناطیسی

این نوع روش جدیدترین و پیشرفته‌ترین طراحی کنتاکتور است. کنتاکتور مغناطیسی به صورت الکترو مکانیکی عمل می کند که به صورت خودکار از راه دور کنترل می شود و ایمن‌ترین عملیات را ارائه می دهد و همچنین از کمترین جریان کنترل برای باز بسته کردن مدار استفاده می کند.

کاربرد کنتاکتور

کنتاکتور چه کاربردی دارد؟ کنتاکتور در سیم هایی استفاده می شود که برق آنها به صورت متناوب قطع و وصل می شود. این وسیله از دو هسته به شکل U وE ساخته شده که یکی از آنها متحرک و توسط فنری از هسته ثابت جدا می شود و دیگری ثابت است که با حفاظت اضافه بار و اتصالات کوتاه برای موتور صنعتی استفاده می شود. کنتاکتور در کاربردهای زیر نیز استفاده می شود.

۰کنترل روشنایی بخشی و نورپردازی  برای محیط‌هایی چون ساختمان‌های تجاری و صنعتی بزرگ است.

۰رایج ترین و پرکاربردترین کنتاکتور در استارت موتور است.

۰استفاده از کنتاکتورها در دستگاه تهویه

۰کاربرد دیگر کنتاکتورها استفاده در تک پل خودرو

۰در رله جیوه مرطوب استفاده می شود.

۰استفاده از کنتاکتور با کلید مدار ایمنی کارکرد بار در صنایع را تضمین می کند.

۰کنتاکتورها در استارت مغناطیسی قرار می گیرند.

رله چیست؟

رله یک کلید الکترونیکی است که مانند یک کلید تبدیل عمل می کند با این تفاوت که در کلید تبدیل به یک انسان نیاز است تا فشار دهد که خاموش و روشن شود. ولی در رله با هدایت یک مدار الکتریکی دیگر باز و بسته می‌شود. این کلید هوشمند برای کنترل خاموش و روشن به روشهای مختلف مکانیکی، حرارتی، مغناطیسی و ....صورت می گیرد. رله درواقع یک مدار واسط است که در پاسخ به اعمال یک ولتاژ اتصال الکتریکی بین دو یا چند نقطه را برقرار می کند که وظیفه آن قطع و وصل کردن جریان برق پس از فرمان کلید است. رله را می توان نوعی کلید هوشمند به حساب آورد. زیرا علاوه بر این که ویژگی‌های یک کلید را دارد از برخی ویژگی‌های اضافی نیز برخوردار است.

انواع رله

رله وسیله الکترومکانیکی متحرک است که قابلیت‌های انعطاف‌پذیری دارد و می توان آن را از راه دور به یک وسیله سیگنال الکتریکی کنترل کرد که سایر کلیدها از چنین امکانی برخوردار نیستند. رله ها از تجهیزات صنعتی در مقابل اتصال کوتاه و اضافه بار محافظت می کنند. این وسیله ها معمولا در ماشین‌ها، مدارهای الکتریکی، کارخانه ها،خطوط تولید و ....مورد استفاده قرار می گیرند. انواع رله ها از ساختمان و اجزایی مشابه تشکیل شده اند. ولی از لحاظ کارایی تفاوت دارند و هر کدام از آنها ویژگی های خاص خود را دارند.

اجزای ساختمانی مشابه آنها از تیغه مشترک، تیغه باز،  تیغه بسته و در نهایت از بوبین تشکیل شده است. رله ها از لحاظ کارایی دارای هشت نوع متفاوت هستند که عبارتند از... رله حرارتی_ رله مغناطیسی _رله کنترل فاز _کنترل بار _رله زمانی _رله هیدرولیکی _رله  تأخیری در قطع و وصل و ترموستات.

کاربردهای رله

مهم ترین کاربردهای رله به شرح زیر است.

۱_ایزوله الکتریکی بین قسمت کنترل و بار

۲_راه‌اندازی آلارم و آژیرها

۳_سیم های کنترل روشنایی

۴_تقویت افزایش توان خروجی و بخش کنترلی

۵_تابلوهای رله تکنیک و تابلوهای آسانسور به عنوان کنتاکت کمکی

۶_مدارهای فرمان و رله تکنیک برای ایجاد منطق کنترلی

۷_راه اندازی فن های کم مصرف

تفاوت رله و کنتاکتورها

رله و کنتاکتور تفاوت اساسی و فراوانی با یکدیگر دارند که در زیر به شرح آنها می پردازیم.

ظرفیت بار: اولین تفاوت رله و کنتاکتور در خصوص ظرفیت بار آنهاست. ظرفیت بار رله نسبت به کنتاکتور کمتراست. تحمل  بار رله برای جریان کمتر از  آمپر استفاده می شود. در حالی که برای بارهای بیش از ده آمپر از کنتاکتور استفاده می کنند. کنتاکتورها ظرفیت بار بین۶ الی ۸۰۰ آمپر را تحت پوشش قرار می دهند.

استانداردها و نحوه تماس: از دیگر تفاوتهای رله باکنتاکتور استانداردها و نحوه تماس این دو وسیله است. کنتاکتورها معمولا برای کار با کنتاکت های باز طراحی شده اند در حالی که رله ها بسته به عملکرد و میزان جریان راه اندازی،می توانند به صورت کنتاکت بسته یا کنتاکت باز باشند یا می توان گفت کنتاکتورها تنها زمانی که برق در جریان باشد کار می کنند. ولی رله ها در شرایط کم برقی یا بدون بر ق هم می توانند ارتباط الکتریکی خود را حفظ کنند.

کنتاکت کمکی: کنتاکتورها قابلیت نصب کنتاکت کمکی و اضافی را دارند و امکان نصب ۲تا ۴ کنتاکت را دارند ولی رله ها فاقد این ویژگی هستند.

ایمنی یا حفاظتی: یکی دیگر از تفاوتهای رله و کنتاکتور این است که کنتاکتور دارای ویژگی حفاظتی تحت عنوان کنتاکت فنری هستند. این ویژگی کمک می کند تا کنتاکتوردر موقعیت های بار بالا دچار پدیده جوش کنتاکت ها نشوند.

قوس مغناطیسی: کنتاکتورها دارای ویژگی قوس مغناطیسی هستند به دلیل بارهای بالایی که حمل می کنند. اگر این مسیر بیشتر از آن چیزی باشد که انرژی می تواند بر آن غلبه کند،قوس سرکوب می شود در حالی که رله ها برای بارهای زیادی طراحی نشده اند.

ایمنی بیش از حد: در زمان بار اضافی تنها کنتاکتورها می توانند پس از بازده زمانی معین به مدت ۳۰ ثانیه مدارا را قطع نمایند تا تجهیزات دیگر نسوزد.اما اضافه بار در رله برخلاف کنتاکتور بسیار کم اتفاق می افتد.

سایز: از نظر سایز و اندازه و شکل فیزیکی رل ها جثه کوچک تری نسبت به کنتاکتورها دارند.

فاز: کنتاکتورها معمولا برای کاربردهای ۳فاز  ساخته و مورد استفاده قرار می گیرند. ولی رله ها بیشتر در کاربردهای تک فاز مورد استفاده قرار می گیرند. کنتاکتورها برای سوئیچینگ مدارهای کنترل و قدرت مناسب هستند. ولی رله فقط برای مدارهای کنترل مناسب هستند.

مقاله تفاوت بین کنتاکتور و کلید برق چیست؟ را بخوانید.

سخن آخر

همان طورک گفته شد کنتاکتورها ورله شباهت زیادی به هم دارند ولی از نظر کاربرد تفاوت فراوانی با هم دارند. کنتاکتورها یکی از بخشهای بسیار مهم و کاربردی در بسیاری از سیستم های الکتریکی صنعتی و تجارتی است. کنتاکتور و رله دارای لوازم جانبی بسیار زیادی بوده که می توانند ضمن ارتقا و عملکرد یک سیستم ایمن و منعطف ایجاد کنند. امیدواریم که شما را با مفهوم و تفاوت‌های کنتاکتور و رله آشنا کرده باشیم.