سیستم های اعلام حریق
سیستم اعلام حریق یکی از تجهیزات مهم آتش نشانی می باشد، آتش نشانان با استفاده از این وسیله از وجود حریق در محیط با خبر می شوند، این وسیله امروزه توانسته کمک زیادی به آتش نشانان کند تا اقدامات لازم را جهت خاموش کردن حریق در محیط انجام دهند.ما در این مقاله به بررسی سیستم اعلام حریق می پردازیم و این سیستم را برای شما معرفی می کنیم تا بهتر با عملکرد این سیستم آشنا شوید، پس ما را تا انتهای مقاله از آژند برق همراهی کنید.
سیستم اعلام حریق چیست؟
سیستم اعلام حریق دستگاهی می باشد که به عنوان هشدار دهنده عمل می کند و آتش نشان را از وقوع حریق باخبر می کند تا آتش نشان به موقع تمهیدات لازم را جهت خاموش کردن آتش فراهم کند. در واقع مطلع شدن از وقوع حادثه و محل دقیق وقوع حریق و سپس با خبر کردن دیگر ساکنین در تخلیه به موقع مکان ، از جمله عملکردهای یک سیستم اعلام حریق می باشد، که اگر این سیستم به طور صحیحی کار کند می تواند کارآیی بالایی داشته باشد، به عنوان یک هشدار دهنده عمل کرده و از بروز خسارت های جانی و مالی پیشگیری کند.
مزیت های سیستم اعلام حریق
- محافظت جانی
- محافظت مالی
هشدار دهنده ها و حسگرهایی که در سیستم اعلام حریق تعبیه شده است، موجب می شود که با حس کردن وقوع حریق، این حسگرها فعال شده و به صورت آژیر کشیدن، بقیه افراد را از وقوع حریق با خبر کند. در واقع می توان گفت این سیستم های اعلام حریق با تشخیص به موقع حریق، از بروز حوادثی از قبیل حریق جلوگیری می کنند و با این عملکرد خود از جان و مال ساکنین هم محافظت می کنند.
سیستم اعلام حریق از نظر عملکرد شامل:
سیستم اعلام حریق دستی:
همان طور که از نام این دستگاه مشخص است، این دستگاه به صورت دستی کار می کند و نیازمند نیروی اپراتور می باشد. می توان گفت این سیستم به علت دستی بودن بدون اپراتور کار نمی کند. هشدار حریق توسط این سیستم به علت دستی بودن از طریق دست توسط انسان شروع می شود.
سیستم اعلام حریق خودکار:
این سیستم به صورت اتوماتیک وقوع حریق را خبر می دهد. در این سیستم حسگرهایی تعبیه شده است که نسبت به حریق حساس می باشند و در صورت حس کردن حریق در محیط به صورت خودکار فعال می شوند. این سیستم خودکار انواع مختلفی دارد که عبارت اند از :
سیستم اعلام حریق خودکار مرکزی
این سیستم طوری طراحی شده است که دارای پنل مرکزی می باشد و در زمان وقوع حریق، آشکار سازها سیگنال را به پنل فرستاده و سپس پنل نیز این سیگنال ها را به آژیر می رساند و با روشن شدن و آژیر کشیدن این دستگاه آتش نشان از وقوع حریق با خبر می شود.
سیستم اعلام حریق اتومات انفرادی
در این سیستم بر روی آشکار سازها به طور مستقیم آژیر نصب شده است. این سیستم ها در زمان استفاده به باتری نیاز دارند و دوام و عمر مفید این دستگاه ها به مدت 5سال است.
سیستم اعلام حریق متعارف
این سیستم اعلام حریق متعارف یک نوع سیستم اعلام خودکار می باشد. این سیستم طوری طراحی شده است که چندین دکتور و شستی منطقه از ساختمان در قالب یک مدار به هم پیوسته به تابلوی کنترل مرکزی متصل می شوند. بر حسب این، هر مدار نماینده یک منطقه می باشد. در این سیستم این امکان وجود ندارد که محل دقیق محل آتش را مشخص کرد، اما با بررسی هر کدام از مناطق تحت پوشش می توان محل دقیق وقوع آتش را مشخص کرد.
سیستم اعلام حریق آدرس پذیر
این سیستم از نظر اصول کاری تا حدی مشابه سیستم اعلام حریق متعارف است. تنها تفاوتی که بین این دو سیستم وجود دارد این است که در سیستم اعلام حریق آدرس پذیر، هر یک از حسگرهای اتوماتیک و شستی ها دارای آدرس مخصوصی هستند که از طریق همین آدرس ، پنل مرکزی قادر به شناسایی و تعیین هر یک از سنسورها می باشد. در هنگام حوادثی از قبیل آتش سوزی و با هر نوع خطای سیستمی، محل دقیق خطا با استفاده از پنل ها مشخص می شود.
سیستم اعلام حریق از چه قسمت هایی تشکیل شده است؟
1-تجهیزات ورودی
این تجهیزات در سیستم اعلام حریق تعبیه شده است و شامل حرارت، گاز، شعله، شستی ، دتکتورهای دود می باشد.
2-منبع تغذیه
این منبع در سیستم اعلام حریق، انرژی الکتریکی سیستم را تامین می کند
3-تجهیزات هشدار دهنده
تجهیزات هشدار دهنده در سیستم اعلام حریق عبارت اند از آژیر و فلاشر
4-مرکز کنترل
این مرکز کنترل در سیستم اعلام حریق، ورودی ها و خروجی ها را در سیستم اعلام حریق کنترل می کند. علاوه بر این تجهیزاتی که در سیستم اعلام حریق تعبیه شده است، دیگر تجهیزات جانبی نیز از قبیل سیستم اعلان حریق، ماژول های ورودی و ماژول های خروجی نیز در این سیستم به کار می رود.
کاربرد سیستم اعلام حریق
امروزه به دلیل عملکرد بالای این سیستم، اکثر افراد متقاضی نصب این سیستم در منازل خود هستند. از جمله مکان هایی که از سیستم اعلام حریق استفاده می کنند، عبارت اند از :
آپارتمان ها، هتل ها، دانشگاه ها، فرودگاه ها، خوابگاه ها، کارخانه ها، ایستگاه های قطار، متروها، کارگاه های صنعتی، ادارات، بیمارستان ها، شرکت ها، آپارتمان های مسکونی و غیره.
همه این مکان ها خود را به سیستم اعلام حریق مجهز می کنند تا در زمان بروز حوادثی مانند آتش سوزی یا تجمع مونوکسید کربن ، سیستم اعلام حریق افراد را از وجود چنین حوادثی آگاه کند تا هر چه سریعتر اقدامات لازم انجام شود و از بروز هر گونه خسارت جانی و مالی تا حد زیادی جلوگیری شود.
نکته قابل توجه
برای اینکه این سیستم در این مکان ها به درستی کار کرده و افراد را از وجود حوادثی مثل حریق با خبر کند این است که بهتر است این سیستم به صورت اصولی در مکان مورد نظر نصب شود، چون اگر بدون هیچ مهارتی بخواهید این سیستم را در مکان مورد نظر نصب کنید، این سیستم به درستی کار نمی کند و کارآیی خوبی ندارد و در زمان وقوع حریق نمی تواند شما را از وجود بروز حریق با خبر کند.
برای رفع این مشکل از نصابان متخصصی در این زمینه کمک بگیرید، چون این افراد مهارت کافی را دارند که سیستم اعلام حریق را به درستی و طبق اصول فنی نصب کنند تا این سیستم به درستی نصب شود و با عملکرد مطلوبی که دارد، شما را از هر گونه حوادث و خسارات جانی و مالی حفظ کند.
نکاتی که هنگام نصب سیستم اعلام حریق باید رعایت کرد:
قبل از هر چیز باید یک برآورد دقیقی از متراژ محیطی که قصد دارید سیستم اعلام حریق را در آنجا نصب کنید و همچنین تعداد دتکتورها را مشخص کنید. به عنوان مثال برای یک واحد ساختمانی 100متری دو خوابه، باید از 4دتکتور در سیستم اعلام حریق نصب کنید. در موتور خانه و کنار بولیر که در حالت عادی هم دود و بخار وجود دارد، بهتر است از دکتور دودی استفاده نشود.
بهتر است از جعبه تقسیم در انتهای لوله وارده به آشکار ساز و همچنین دیگر تجهیزات در سیستم اعلام حریق استفاده شود. طبق مقرارت برای سیستم اعلام حریق ایرادی ندارد که از لوله فولادی استفاده شود. برای اینکه سیستم در هر لحظه آماده به کار باشد، بهتر است هر مرکز به وسایل تامین نیرو از جمله باطری و همچنین دیگر متعلقات مجهز باشد.
در زمان نصب سیستم اعلام حریق باید دقت داشته باشید که مرکز سیستم اعلام حریق در محلی که امکان دسترسی عموم در آن محل نیست نصب شود و باید این سیستم در طول شبانه روز توسط افراد ماهر بررسی شود تا اطمینان پیدا کنید که سیستم اعلام حریق به درستی کار می کند. در ساختمان هایی که سیستم اعلام حریق در این مکان ها نصب می شود، علاوه بر محل های نصب انواع دتکتورها، باید در آن محل حتما دتکتور دودی و حرارتی نصب شود.
این مکان ها عبارت اند از :
- اتاق مرکز تلفن و سیستم های جریان ضعیف
- راه پله ها و کریدورها
- موتور خانه آسانسورها
- اتاق های برق
- اتاق های ترانسفورماتور
- چاه آسانسور
در فضای عمومی ساختمان باید وسایل صوتی از جمله آژیر، زنگ و بوق طوری نصب شوند که به راحتی صدای این هشدار دهنده ها به گوش برسد. هنگام نصب سیستم های حریق باید دقت زیادی شود، به این دلیل که کلیه مدارهای سیستم اعلام حریق باید مستقل از سایر سیستم های دیگر کشیده شود و در صورتی که بین مرکز اعلام حریق و ایستگاه آتش نشانی ارتباطی برقرار باشد، موردی ندارد که از مدارهای سیستم تلفن استفاده شود. برای اینکه ماموران آتش نشانی به راحتی تابلوی اعلام حریق را ببینند، باید تابلوی سیستم اعلام حریق در کنار درهای ورودی نصب شود.
امروزه بیشتر از سیستم های اعلام حریق در برخی از مکان ها استفاده می شود. استفاده از سیستم اعلام حریق در این مکان ها خسارت های جانی و مالی ناشی از حریق را کاهش می دهد. این سیستم کارایی بالایی دارد و در صورت بروز حریق با کمک هشدار دهنده های خود، افراد را از وقوع چنین حوادث خطرناکی که جان و مال انسان را تهدید می کند با خبر می سازد. پس مسلم است که استفاده از این سیستم اعلام حریق تا چه اندازه ضروری و نجات بخش می باشد.
چگونه از سیستم اعلام حریق نگهداری شود؟
در طول زمان استفاده، باتری دستگاه را از نظر خوردگی بررسی کنید تا بتوانید اقدامات لازم را برای تعویض باتری دستگاه انجام دهید. میزان حساسیت دستگاه را تنظیم کنید تا مطمئن شوید که سیستم اعلام حریق به درستی کار می کند. چند مدت یک بار، تابلوی اصلی اعلام حریق را بررسی کنید و همچنین از صحیح عملکردها و حسگرها مطمئن شوید.
بعد از بررسی کردن سیستم اعلام حریق، اگر آژیر روشن بود و خطا می زند، حتما سرویس کار را مطلع کنید تا در اولین فرصت سیستم اعلام حریق را چک کند. تمامی اتصالات برقی از جمله کابل ها و سیم های سیستم اعلام حریق را چک کنید تا مطمئن شوید که هیچ قسمتی از کابل ها و سیم ها دچار پوسیدگی نشده باشد.
انواع سیستم اعلام حریق و کارکرد آنها
کاشف های حریق از نوع شعله ای
این نوع کاشفها به نورمرئی شعله که دارای طول موج 760 – 380 نانومتر می باشد حساس هستند و جزو کاشفهای سریع و مطمئن به حساب می آیند. این گروه شبیه به نوع فتوالکتریک ولی با حساسیت بالا میباشد. در این نوع به جای منبع نور، پرتوهای نور مرئی ناشی از حریق توسط عدسی هایی متمرکز شده و به سلول فتوالکتریک تابانده میشوند. برخی از این نوع کاشفها طیف مادون قرمز یا ماورای بنفش حاصل از شعله را نیز آشکار میسازند.
کاشف های حریق از نوع گازیاب
کاشف های گازیاب نوع ویژهای هستند که برای تشخیص گازهای قابل انفجار یا گازهای ناشی از حریق به کار میروند. این دستگاه ها در واقع نوعی از وسایل اندازه گیری گازها میباشند که کاربرد ویژه ای داشته و در تراکم خاصی برای جلوگیری از انفجار گاز، اعلام خطر می نمایند. این کاشفها معمولا برای یک گاز یا بخار بوده و در تراکم معینی فعال میگردند.
کاشف های حریق از نوع لیزری
این نوع کاشف ها از نوع کاشف های تنفسی هستند. دود از طریق یک سری لوله P.V.C فشرده که در اطراف محل زیر پوشش نصب میشوند، توسط هواکشهای قوی به داخل محفظه کاشف مکیده شده و در جریان اشعه لیزر قرار میگیرد.
کاشف های حریق از نوع حرارتی
این نوع کاشفهای آتش با توجه به مکانیسم و ساختمان خود به صورت اپتیکی یا حرارتی حریق را شناسایی کرده و در دو نوع زیر ساخته میشوند:
کاشف حرارتی ثابت
کاشف حرارتی متغیر
کاشف حرارتی ثابت
این دستگاهها وقتی به کار میافتند که حرارت معینی برای تحریک گیرنده آن در موقعیت کاشف ایجاد شده باشد. حد عمل این کاشفها عموما 135 درجه فارنهایت یا حدود 60 درجه سانتیگراد میباشد. حسگر کاشف ممکن است فیوزی ذوب شونده یا فیوزهای مبتنی بر خاصیت ترموکوپل یا بیمتالیک باشد که در هر دو حالت دریافت حرارت کافی باعث عمل دستگاه میگردد. درمقایسه این دو نوع، کاشف بیمتالیک ارجحیت دارد زیرا پس از هر بار عمل کشف حریق برای دفعات بعد قابل استفاده است. قسمت متحرک بیمتال به شکل دیسک مقعری است که پس از انبساط سطحی در اثر افزایش درجه حرارت ناشی ازحریق جریان برق را در مدار برقرار میکند.
کاشف حرارتی متغیر
در نوع حرارتی متغیر، هرگاه روند افزایش درجه حرارت هوای محدوده کاشف با روند قابل قبول دستگاه متناسب نباشد، دستگاه عمل میکند. دراین کاشف المنتهای عمل کننده برحسب سرعت تغییرات درجه حرارت 15 – 12 درجه کلوین درهر دقیقه عمل میکنند. درصورتیکه سرعت افزایش دما بیش از این مقدار باشد دستگاه عمل مینماید.
ساختمان این دستگاه شامل یک لوله مسی یا محفظه است که هرگاه هوای داخل لوله مسی یا محفظه بر اثر گرما منبسط شود، با بالارفتن فشار، دیافراگم قابل انعطاف تحت فشار داخلی جریان برق را برقرار میکند، لازم به ذکراست که محفظه کاملا بسته نیست و برای حذف خطای ناشی از تغییرات فشار هوای محیط و جلوگیری از اعلام کاذب، روزنه کوچکی برای دیافراگم تعبیه شده است.
کاشف های حریق از نوع دودی (ذرات)
این نوع کاشفها برای تشخیص انواع ذرات حاصل از آتش سوزی به کار رفته و بر دو نوع زیر میباشند:
کاشف یونیزه
کاشف فتوالکتریک
کاشف یونیزه
این کاشف طوری طراحی شده که میتواند حضور ذرات 01 / 0 تا یک میکرون را به راحتی تشخیص دهد. محفظه نیمه هادی دستگاه به طور مرتب هوای عبوری را یونیزه میکند. یونیزاسیون هوای داخل محفظه توسط پرتو آلفا از یک منبع رادیواکتیو صورت میگیرد.
چسبیدن یون های هوا به ذرات باردار باعث سقوط آنها وکاهش ولتاژ دستگاه میگردد. تغییر ولتاژ توسط کاشف، بعنوان حریق درک شده و باعث برقراری جریان در مدار اعلام حریق میشود.
در صورتیکه محل قرارگیری این کاشفها حاوی هوای مرطوب یا ذرات روغنی باشد روی عملکرد دستگاه اثر نامطلوب میگذارد و ممکن است پالس های اشتباه مخابره کند. مزیت اصلی این کاشفها، سرعت عمل بالای آنها در کشف حریق میباشد.
معایب آنها شامل عدم حساسیت کافی، حساسیت به رطوبت، نیاز به تنظیم دوره ای، عدم امکان استفاده در مکانهایی که اصولا انتشار ذرات دارد، عدم حساسیت کافی در مقابل ذرات نسبتا بزرگ، ذرات PVC و نیاز به تنظیم مجدد پس از هر بار اعلام آتشسوزی است.
سخن پایانی
سیستم اعلام حریق یک دستگاه منحصر به فرد است که یکی از تجهیزات مهم در سازمان آتش نشانی می باشد. البته بیشتر مکان ها هم برای اینکه از هر گونه حوادث اتش سوزی و بروز هر گونه حوادث جانی و مالی خود را حفظ کنند، از دستگاه سیستم اعلام حریق استفاده می کنند. این سیستم باید اصولی و با مهارت خاصی نصب شود تا در طول فعالیت خود عملکرد درستی داشته باشد و بتواند به طور صحیح وقوع هر گونه حریقی را قبل از اینکه اتفاق بیفتد اعلام کند.
